7.3.10

Azerbaycan Kültür Derneği Kuruluşu

  Mehmet Emin RESULZADE, Azerbaycan Milli Merkezi Başkanı olarak II. Dünya Savaşı yıllarında Avrupa'nin çeşitli ülkelerinde çalışmalarda bulundu. Bu yıllarda uzun bir süre Türkiye'nin Romanya Büyükelçisi, yakın arkadaşı Hamdullah Süphi TANRIÖVER'in konuğu olarak Bükreş'te kaldı. Sovyetler birliğinin Romanya'yı işgali üzerine İsviçre'ye geçen RESULZADE, savaşın sona ermesinin ardından Türkiye'ye dönerek Ankara'ya yerleşti. Türkiye'de ve dünyanın çeşitli ülkelerinde yaşayan dava arkadaşlarıyla temaslarını sıklaştırdı. Savaşin, Almanya'nın mağlubiyetiyle sonuçlanması, vatanlarının işgali sona erecek ümidiyle Ruslara karşı Almanya saflarında çarpışan Rusya esiri Türk Halklarına mensup askerlerden Rusya'ya iade edilmekten kurtulanlar, Türkiye'ye gelerek muhacerete katıldılar. RESULZADE yeni katılanlarla birlikte devam ettirdiği mücadelede taktik gerçekleştirerek kültürel çalışmaları ön plana çıkardı. Azerbaycan muhacereti "Türklük Ideali"ne gönül vermiş Türkiye'den ülküdaşların da katılımı ile Demokratik ülkelerle Sovyet Rusyası'nın savaşta sağlanan işbirliğinin yarattığıi balayı siyasetinin sona ereceğini tespit ederek bundan sonra siyasi mücadelenin kültürel mücadele ile birlikte yürütülmesi amacıyla kararlar aldi.

RESULZADE, Türkiye’de çok partili hayata geçilmesinin yarattığı şartlardan da yararlanarak Ankara'da bir dernek kurulması suretiyle kültürel faaliyetlerin başlatılmasını arkadaşlarına telkin etti. Hazırlık çalışmalarının kısa sürede tamamlanmasının ardından "Azerbaycan Kültür Derneği" Dr. Hamit ATAMAN, Dr.Aziz ALPAUT ve Mehmet ALTUNBAY tarafından 1 Şubat 1949 tarihinde Ankara'da çalışmalarına başladı.

Kurucuların ve yöneticilerin üstün gayretleri, Türkiye'yi kendilerine ikinci vatan seçen Azerbaycanlılar, Türk Dünyasına gönül vermiş Üniversite öğrencileri ve vatandaşlarımızın oluşturduğu üyelerle kısa bir sürede İlk Kurultayını gerçekleştirdi.

Azerbaycan Kültür Derneği'nde Başkanlığa Dr. Hamit ATAMAN, Başkan Yardımcılığına Dr. Aziz ALPAUT, Genel Sekreterliğe Feyzi AKÜZÜM, Muhasip Üyeliğe Enver ROMAN, üyeliğe ise Mehmet ALTUNBAY seçilmiştir.

Azerbaycan Kültür Derneği, kısa zamanda Türkiye Cumhuriyeti kanunlarının himayesinde tüzel kişiliği ile Azerbaycan Türklerinin bir ocağına dönüşmüş, yurt dışına çıkarak muhacirlik talihsizliğini yaşayanların sesi olmuştur. Görüşlerin ifade edildiği, yok edilmek istenen bir tarih ve kültürün korunup yaşatıldığı, işgale uğramış ülke halkına manevi şemsiye olma görevini üstlendi. Dernek merkezinde gerçekleştirilen ve problemlerinin müzakere edildiği Cumartesi toplantılarının yanı sıra, kültür ve geleneklerin sergilendiği faaliyetler ve seri konferanslar sunuldu.

Azerbaycan Kültür Derneği’nce yapılan toplantılar ve gerçekleştirilen konferansların yanı sıra dernek faaliyetlerine kalıcı bir boyut kazandırmak ve faaliyetleri kamu oyuna iletmek amacıyla 01 Nisan 1952 tarihinde "AZERBAYCAN TÜRK KÜLTÜR DERGİSİ'nin ilk sayısı okuyucuları ile buluşturdu. Dr. Ahmet YAŞAT'ın redaktörlüğünde yayımlanmaya başlayan derginin ilk sayısından itibaren Azerbaycan Türklerinin kültürü, edebiyatı, sanatı, sosyal hayat, problemleri ve Azerbaycan halkının esaretinden Türkiye'deki kardeşlerinin haberdar edilmesini amaçlayan haber ve makaleler geniş kitlelere ulaştırıldı. Azerbaycan Türk Kültür Dergisi 1952 yılından itibaren uzun süre aylik, 1990 yılına kadar 3 aylık, aynı tarihten itibaren iki aylik olmak üzere aralıksız olarak çok renkli baskı yöntemiyle yayınlanmaktadir.

Azerbaycan Kültür Derneği kuruluş amacına uygun olarak bütün faaliyet döneminde yalnız Azerbaycan Türklerinin sorunlarını gündeme getirme ve çözümü ile ilgili çabalarla yetinmemiş, aynı zamanda bütün Dünya Türklerinin güncel sorunları ile ilgili çalışmalarda da bulunmuştur. Bulgaristan Türklerinin maruz kaldığı vahşet, Irak Türklerinin maruz kaldığı katliamlar, Kırım Türklerinin vatana dönme mücadeleleri ve Türkistan Türklerinin bağımsızlık mücadelesi de Azerbaycan Kültür Derneği'nin gündeminde değişmeyen konular olarak yer almıştır. Derneğimiz, Azerbaycan Cumhuriyeti ile ilişkilerini 1988 yılından itibaren çok yönlü olarak bu ilişkileri sürekli geliştirmek suretiyle Türkiye ile Azerbaycan arasında ilişkilerin kurulması yönünde ciddi girişimlerde bulunmuştur. Bu amaçla, 1991 yılından itibaren başlattığı kültürel ilişkileri Azerbaycan'da Azerbaycan Halk Cephesi'nin yanı sıra, Azerbaycan İlimler Akademisi, Azerbaycan Yazarlar Birliği, Azerbaycan Gazeteciler Birliği v.b. pek çok kuruluş ve üniversiteler ile yakın ilişki ve işbirliği sağlanmıştır.
Azerbaycan Kültür Derneği, Bursa, İzmit, Antalya, Söke, İzmir gibi şehirlerimizde yoğun bulunan hemşehrilerimizin isteği doğrultusunda dernek şubeleri açarak kültür hayatına katkıda bulunmaktadır.

Azerbaycan Kültür Derneği yöneticileri 1991 yılı boyunca Azerbaycan'da siyasi sahada yaşanan sorunlarla da yakından ilgilenmiş, ülkede yaşanan yönetim buhranlarının ortadan kaldırılması istikametinde önemli görevler ve arabuluculuklar üstlenmiştir. Büyük bir sorumluluk örneği sergilenerek Azerbaycan’dan 50 öğrenci Türkiye'deki çeşitli üniversitelere yerleştirilerek onların bir çok konuda sıkıntılarına çözüm bulunmuştur. Bu dönemde Devlet başkanı olarak Türkiye’yi ziyaret eden Cumhurbaşkanı merhum Elçibey Azerbaycan Kültür Derneğini de ziyaret etmiş askeri ve sivil öğrencilerle dernek merkezinde görüşmeler yapmıştır.O arada derneğin Şeref Defterine de aşağıdaki şekilde duygularını kaydetmiştir.

“TÜRK AZADLIG HEREKATININ MERKEZI GÖZEL ANKARA’DA AZERBAYCAN İSTİKLAL ÜLKÜSÜNÜ GORUYUP BU GÜNE GETIRMİŞ BU MÜGEDDES OCAĞI, MEHMET EMIN RESULZADE OCAĞINI ZİYARETTEN HOŞBEHT OLDUM. TANRI BU OCAĞI SAKLAYANLARI DA HOŞBEHT ETSİN“

Ebülfez ELÇİBEY'in Devlet Başkanı seçilmesiyle daha bir işlerlik kazanmış ve bu dönemden itibaren derneğimiz beklenenin çok üstünde bir performans sergileyerek Azerbaycan'da demokratik, laik, insan haklarına saygılı, hukukun üstünlüğünü ön planda tutan bir devletin kurulması yönündeki çalışmalarda aktif olarak iştirak etmiştir. Azerbaycan Devlet Başkanı Ebülfez ELÇİBEY, Azerbaycan Kültür Derneği Genel Başkanı Cemil ÜNAL ile Dernek Üyesi Emekli General Yaşar DEMİRBULAK'ı Azerbaycan'da, kurulan hükümette kendilerine yardımcı olmaları için Türkiye Cumhuriyeti yetkililerinden talep etmiş , bu amaçla da Cemil ÜNAL Toprak Reformu Bakanı olarak Elçibey kabinesinde görev almıştır.

Azerbaycan Kültür Derneği, sosyal ve kültürel alanda Azerbaycan Cumhuriyeti'nin tarihi ve önemli günleri, edebiyat, sanat, bilim ve siyaset dünyasının önemli şahsiyetlerini ve önemli tarihi günleri anma toplantılarını gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla geleneksel olarak yapılan 28 Mayıs’lar Hürriyet ve Istiklal günü olarak balolar, konferanslar ve paneller ile kutlanmıştır. Bu toplantı ve etkinliklere Azerbaycan’dan üst düzeyde konuklar ve sanatçılar da davet edilmişlerdir.
Derneğimiz kültürel faaliyetleri çerçevesinde Çankaya ilçesinde açılan ve eğitimine 1993 yılında başlayan Mehmet Emin RESULZADE Anadolu Lisesi ile yakından ilgilenmiş , okul bünyesinde Mehmet Emin RESULZADE adına bir kütüphanenin tefrişi yapılarak bin kadar kitapla birlikte armağan edilmiştir.

Azerbaycan Kültür Derneği, Bakanlar Kurulunun 18.04.1994 TARIH VE 94-5786 sayılı kararıyla Kamu Yararına Çalışan Dernekler statüsüne alınmıştır.

Dalğa GH bloqu üçün rəy sistemi qurduğuna görə dostumuz Cavid Ağa'ya təşəkkürlər.